برآورد ضریب تخلیه مجاز رطوبتی خاک برای گیاه کلزا و گندم با استفاده از برخی ویژگی‌های گیاهی و خاک

 در پژوهش حاضر رابطه بین ضریب حساسیت گیاه به تنش (Ky) و رطوبت بحرانی که در کمتر از آن گیاه دچار تنش می­شود (qc)، در قالب یک مدل ریاضی مفهومی توسعه داده شد. ارزیابی دقت این مدل با استفاده از داده­های حاصل از آزمایشات کشت گلخانه­ای گندم و کلزا در دو خاک لوم شنی و لوم رسی بررسی گردید. نتایج تحلیل مدل نشان داد که در یک Ky ثابت، عملکرد نسبی گیاه (Yr) با اختلاف رطوبت خاک از qc(qc-q) به‌صورت خطی کاهش می­یابد. همچنین، هر چه حساسیت گیاه یا حساسیت مرحله رشد گیاه به کمبود آب بیشتر باشد (مقادیر Ky بیشتر)، شیب رابطه خطی بین Yr و (qc-q) بیشتر می­شود. به‌عبارت‌دیگر در گیاهان با مقدار Ky کم می­توان ضریب تخلیه مجاز رطوبتی را بزرگ‌تر در نظر گرفت و نیز به ازای یک Yr مشخص، حساسیت گیاه با افت رطوبت خاک به‌صورت نمایی افزایش می­یابد. مشاهدات تجربی ضمن تأیید نتایج مدل نشان داد که مقدار رطوبت بحرانی خاک لوم رسی برای هر دو گیاه برابر با cm3 cm-3 28/0 و در خاک لوم شنی برای گندم و کلزا به ترتیب برابر با 21/0 و cm3 cm-3 195/0 می‌باشد. ضریب مجاز تخلیه رطوبتی خاک برای گندم در هر دو خاک مورد مطالعه تقریباً برابر با 35/0 به دست آمد؛ اما کلزا در خاک لوم شنی دارای ضریب مجاز تخلیه رطوبتی بالاتری (44/0 F=) نسبت به خاک لوم رسی (38/0 F=) بود.